Vasily Smyslov : de man die nooit fouten maakte

De Russische schaakgrootmeester Vasily Smyslov is op 89-jarige leeftijd overleden aan een hartstilstand. Smyslov behoorde tot die zeer exclusieve club van slechts 15 genieën (sedert 1886 tot nu) die ooit wereldkampioen schaken geworden zijn. Geboren te Moskou in 1921 werd Smyslov reeds vanaf zijn 6de onderricht in het schaken door zijn vader, zelf een zeer verdienstelijk amateurspeler. Oneindige uren van studielabeur en oefenen volgden in de komende jaren met grote resultaten tot gevolg. In 1940 werd hij reeds 3de op het kampioenschap van de Sovjetunie.

Na de oorlog ontwikkelde hij zich als één van de beste spelers van de wereld: hij werd kampioen van de Sovjetunie in '49 en in '53 won hij het kandidatentoernooi van Zurich, waarmee hij het recht verdiende om de partijen voor de wereldtitel te spelen tegen Mikhail Botvinnik, de regerende wereldkampioen. Deze match eindigde op 12-12, een draw dus waardoor Botvinnik zijn titel behield. Enkele jaren later won Smyslov ook het volgende kandidatentoernooi zodat hij het in 1957 nog eens kon proberen tegen Botvinnik. Deze keer won hij wel (met 12,5 - 9,5) en werd zodoende de 7de wereldkampioen in de schaakgeschiedenis. Botvinnik had echter recht op zijn revanchematch die het jaar daarna werd gehouden en waarbij hij de titel weer heroverde met 12,5 - 10,5. (De legendarische Botvinnik was tussen '48 en '63 in totaal 13 jaar wereldkampioen, enkel Smyslov en Mikhail Tal konden zijn heerschappij in die periode elk gedurende één jaar doorprikken.)

Smyslov blonk vooral uit in het eindspel, en hij speelde ook gewoon goed vanuit alle posities. In tegenstelling tot zijn collega-grootmeesters, had hij de naam van een speler te zijn die nooit echte fouten maakte. Zijn moves waren steeds 'correct', wat Smyslov tot een erg solide, taaie tegenstander maakte, maar van de andere kant volgens zijn critici tegelijk ook met soms iets te weinig alternatieve en 'out of the box' denkpatronen. Hij was immers geen creatieve waaghals zoals een Mikhail Tal of een dogmatische mathematicus à la Botvinnik. Vladimir Kramnik, wereldkampioen van 2000 tot 2007, omschreef het als volgt: "He is truth in chess! Smyslov plays correctly, truthfully and has a natural style. (...) Smylsov is not an actor in chess, his play is neither artistic nor fascinating. But I am fond of his style (...) because he plays the game how it should be played: his style is the closest to some sort of 'virtual truth' in chess. He always tried to make the strongest move in each position." Smyslov zelf zag schaken als meer dan alleen een strijd tussen twee opponenten. In zijn boek Smyslov's 125 Selected Games schreef hij: "The content of a game should be a search for truth, and victory a demonstration of its rightness."

Nog op 62-jarige leeftijd liet Smyslov van zich spreken op het hoogste niveau. In het kandidatentoernooi van 1983 was hij tot in de finale geraakt, voor de eer om tegen Anatoly Karpov te mogen spelen voor de wereldtitel. Hij verloor die finale van een 42 jaar jongere en op dat moment nog vrij onbekende tegenstander die zou uitgroeien tot één van de grootste schakers aller tijden, namelijk Garry Kasparov.

Smyslovs beroemdste en meest bestudeerde partij is ongetwijfeld de 20ste van het wereldkampioenschap 1957, waarin hij zijn sublieme begrip van het eindspel overvloedig demonstreerde. De foto rechts is genomen tijdens deze partij, Mikhail Botvinnik aan tafel verzonken in gepeins over zijn volgende zet terwijl Vasily Smyslov over het podium paradeert. De liefhebbers (met andere woorden de mensen die er veel meer van kennen dan mezelf) kunnen deze partij in onderstaand YouTube-filmpje herbeleven. Botvinnik is wit, Smyslov is zwart en scoort hier een overwinning.

Jim Marshall : De rock-fotograaf

Jim Marshall heeft ons verlaten. De Amerikaan werd vooral bekend door zijn foto's van rocksterren. Hij was bijvoorbeeld de enige fotograaf die backstage mocht gaan bij het laatste optreden van The Beatles.

Op Woodstock was hij de hoofdfotograaf. Toen Jimi Hendrix op het Monterey Pop Festival zijn gitaar in de fik stak, maakte Marshall er een foto van en bewaarde het beeld zo voor het nageslacht. Hij was ook de fotograaf voor het album At San Quentin van Johnny Cash. Andere grote namen die hij voor zijn lens kreeg waren Bob Dylan, Janis Joplin, The Grateful Dead en The Allman Brothers.

Naast al die rockiconen maakte hij ook uitgebreide fotoreportages van de armoede in de Appalachen in de vroege jaren '60. Ook de Civil Rights Movement in Mississippi werd door hem op beeld vastgelegd.

Marshall stond ook bekend om zijn doortastende persoonlijkheid, iets wat hem zeker hielp bij het fotograferen van alle groten der aarde. Hij overleed in zijn slaap op zijn 74e.

Hieronder een paar van zijn beroemde foto's, van links naar rechts Johnny Cash, "flipping the bird at San Quentin" (1969); Mick Jagger, "relaxing backstage"(1972); Jimi Hendrix op Monterey (1967); en Jim Morisson, "one of those guys in his own space" (1968).

Sir James Black : De bèta-blokker

Iedereen heeft al wel eens van bètablokkers gehoord. Voor mensen met hartritmestoornissen en hoge bloeddruk was het geneesmiddel een rots in de branding. Het veroorzaakte een revolutie in de behandeling van hartkwalen en slaagde er in om wereldwijd miljoenen mensen te redden die anders het hoekje om waren gegaan, gewoon omdat ze niet deftig behandeld konden worden.

En dat hebben we allemaal te danken aan Sir James Black. De Schotse geneeskundige kwam in 1962 met de allereerste bètablokker op de proppen, netherlide. Toen hij eenmaal achter netherlide was gekomen, was de stap naar een veiligere resem bètablokkers al snel gezet.

Vooral proranolol stak daar met kop en staart bovenuit. Proranolol wordt gebruikt om hartaanvallen, angina pectoris, hypertensie en migraines te behandelen en te voorkomen. Het is geen onderschatting om te zeggen dat de bètablokkers één van de belangrijkste medische uitvindingen van de 20e eeuw zijn.

En het bleef niet bij bètablokkers. In de late jaren '70-begin jaren '80 kwam hij met cimetidine af. Cimetidine is nu één van de meest gebruikte geneesmiddelen ter wereld om maagzweren te behandelen.

Sir James Black mocht het nog meemaken dat zijn uitvindingen de mensheid hielpen en in 1988 kreeg hij er de Nobelprijs voor Geneeskunde voor. De man van de bètablokkers en cimetidine werd 85.

Wolfgang Wagner : ein Leben für den Großvater

De Duitse operadirecteur Wolfgang Wagner is op 90-jarige leeftijd overleden. Wolfgang Wagner was de zoon van Siegfried en Winifred Wagner, en vooral de kleinzoon van de componist Richard Wagner. Hij was de intendant van de Bayreuther Festspiele, het door zijn grootvader zelve indertijd opgerichte festival waarin uitsluitend diens eigen vermaarde opera's, zoals Der Ring des Nibelungen en Parsifal, werden opgevoerd in een speciaal daarvoor ontworpen theater in Bayreuth. Sinds 1951 stond hij aan het hoofd, eerst samen met zijn broer Wieland, en na diens dood in 1966 alleen. Hij regeerde over het festival en zijn familie als een autoritaire pater familias en zijn opvolging veroorzaakte al decennialang breed uitgemeten vetes binnen de Wagnerclan. Als zijn belangrijkste opdracht zag hij de 'denazificatie' van Bayreuth en de Wagnernaam na de Tweede Wereldoorlog. Zoals bekend was Adolf Hitler een fervente bewonderaar van het oeuvre van Richard Wagner. Wolfgangs moeder Winifred, die sinds de dood van haar man in 1930 intendant was van het festival, verwelkomde 'oom Wolf', zoals ze Hitler liefkozend noemde, met open armen in Bayreuth. Zij werd één van de muzes van de Führer, en volgens sommigen was er zelfs meer aan de hand tussen die twee. (Op de foto rechts zien we Winifred met Hitler, de jonge Wolfgang is 2de van links en zijn broer Wieland staat rechts.) Ook na de val van het Derde Rijk bleef Winifred, een verwoede jodenhaatster, haar nazi-sympathieën ongegêneerd proclameren. Het leidde ertoe dat Wolfgang zijn moeder een levenslang toegangsverbod tot het operahuis bezorgde opdat ze het festival niet langer kon bezoedelen. In 2008 trad Wolfgang Wagner af als directeur van Bayreuth nadat hij uiteindelijk besloten had dat 2 van zijn dochters hem mochten opvolgen. Hij was een tiranniek, bijzonder eigengereid man die door de Beierse minister van Cultuur een 'oude geit' werd genoemd. Daarnaast was hij echter ook een ijzersterk organisator die zijn leven gewijd heeft aan het intact houden van de nalatenschap van zijn grootvader. Het is dankzij hem dat de opening van de Bayreuther Festspiele nu nog steeds hét society-evenement van de zomer is in Duitsland. Voor velen die de oude Wolfgang ontmoetten, leek het alsof Richard Wagner zelve voor hen stond: met zijn naar achter gekamde grijze haren en zijn typische Wagnerneus vertoonde hij dan ook een erg treffende gelijkenis met zijn grootvader.

Fess Parker: Davy Crockett

De Amerikaanse acteur Fess Parker, bekend van de avonturenserie "Davy Crockett", is overleden. Hij werd 85-jaar oud.

Filmstudio Disney schakelde de acteur in 1954 in voor de rol van volksheld Davy Crocket in de gelijknamige miniserie. In die rol was hij ook te zien in de speelfilms "Davy Crockett, King of the Wild Frontier" (1955) en "Davy Crockett and the River Pirates" (1956).

In de tv-serie "Daniel Boone" kroop Parker opnieuw in de huid van een historisch figuur. De serie over de Amerikaanse pionier en avonturier werden van 1964 tot 1970 uitgezonden. Naast acteur was hij ook wijnboer in Californië.

Alex Chilton : The Letter

De Amerikaanse zanger Alex Chilton is op 59-jarige leeftijd overleden aan een hartaanval. Nadat de jonge Chilton tijdens een talentenjacht op school in Memphis zwaar indruk had gemaakt met zijn zangkwaliteiten, werd hij gerecruteerd als frontman voor een lokaal bandje dat het latere Box Tops zou gaan worden. Chilton was slechts 16 jaar toen Box Tops in 1967 hun eerste single The Letter uitbracht. The Letter werd meteen een internationale nummer 1 hit. In de loop van de volgende jaren volgden nog enkele succesvolle singles en albums. In 1971 hield Box Tops ermee op en vormden Chilton en enkele andere leden van de groep de nieuwe band Big Star. Veel commercieel succes zouden de drie platen van Big Star met hun fijnzinnige melodieën in een periode die gedomineerd werd door de glamrock niet oogsten. Hun muzikale oeuvre zou wel een grote invloed zijn op latere groepen en singer-songwriters als R.E.M. en Elliot Smith. In 1974 hield ook Big Star het voor bekeken. Chilton bracht vanaf dan solowerk uit en was ook producer van onder andere The Cramps. Sinds de jaren '90 tot heden, vooral door een opnieuw toenemende interesse in zijn werk van de nieuwe generatie muziekfans, was Chilton weer gaan touren met zowel Box Tops als Big Star. Alex Chilton zal waarschijnlijk vooral herinnerd blijven door The Letter. Het nummer van nog geen 2 minuten blijft vandaag nog steeds een wereldwijde klassieker van formaat, met ongetwijfeld de meest matuur klinkende zanglijn ooit door een 16-jarige ingezongen. Hieronder kan u het nog eens bewonderen.

Pak Nam-gi : De Noord-Koreaanse zondebok

Als sommige politici in ons Belgenland nog eens klagen dat ze het moeilijk hebben, moeten ze de volgende keer maar eens aan Pak Nam-gi denken. De onfortuinlijke Noord-Koreaan overzag in november 2009 de reëvaluatie van de Noord-Koreaanse munteenheid, de won. Die is - op zijn zachtst gezegd - compleet de mist ingegaan.

Nu, de economie van Noord-Korea staat al niet bekend als de meest dynamische en gezondste aller tijden (weer een mooie understatement), maar de financiële krachttoer van Pak Nam-gi maakte het hele spel zo mogelijk nog chaotischer. Probleem voor Pak was echter dat de Geliefde Leider, de alwetende en onfeilbare Kim Jong-il, volop bezig is met zijn opvolging te regelen. In de Noord-Koreaanse, Stalinistische versie van het communisme dat ze daar aanhangen is het ondertussen al de gewoonte dat de vader de zoon opvolgt. De voormalige Grote Leider, Kim Il-sung, werd gevolgd door de Geliefde Leider, Kim Jong-il. Die laatste is nu zijn derde zoontje, Kim Jong-un, aan het klaarstomen voor de macht. Kim 3 wordt nu al aangeduid als de Dierbare Kameraad. Een economische crisis kan de Geliefde Leider missen als kiespijn. Vooral als daardoor het merendeel van de Noord-Koreanen hun spaarcentjes kwijtspelen (veel zullen ze toch al niet hebben gehad, maar bon).

En daarom werd Pak Nam-gi, Directeur van het Plan- en Financiëndepartement van de Noord-Koreaanse Arbeiderspartij, vakkundig tegen de muur gezet. Letterlijk. De "bourgeoiszoon die samenzweerde om de rangen van de revolutionairen te infiltreren om de nationale economie te vernietigen" werd geëxecuteerd door een vuurpeloton.

Peter Graves : Mission Impossible

Het licht is uitgegaan voor Peter Graves. Graves was een Amerikaans acteur, vooral bekend van zijn rol in de televisiereeks Mission: Impossible en zijn rolletje in de films Airplane! en Airplane II: The Sequel.

Zijn eerste opmerkelijke rol was die van een Duitse spion in Stalag 17 (1953). Dan ging het op en af tot hij in 1967 voor de eerste keer in de huid kroop van Jim Phelps, het hoofd van het eliteteam Impossible Mission Force, dat zich , zoals u al kan raden, bezighield met de meest onmogelijke opdrachten tot een goed einde te brengen. Hij werd wereldberoemd door gewoon op de tape te duwen waarop zijn instructies stonden. Die begon steevast met "Good Morning Mr. Phelps", gevolgd door wat er aan de hand was, dan "Your mission, should you decide to accept it" en als afsluiter "as always, should you or any of your IM force be caught or killed, the Secretary will disavow any knowledge of your actions". Daarna werd de tape vernietigd door een zelfvernietigingsmechanisme. Tot 1973 speelde hij mee in Mission: Impossible.

Andere opmerkelijke verschijningen waren als commandant Clarence Oveur in de Airplane-films, eigenlijk compleet van de pot gerukte humor in een vliegtuig. Graves speelde ook nog eens mee in Buck Rogers in the 25th Century, een SF-reeks en een klassieker in het genre.

Peter Graves overleed aan een hartaanval, net voor zijn 84e verjaardag.

Hier alvast de trailer van Airplane!:

He Pingping : De kleinste van allemaal

Toen vader He Yun in 1988 zijn kersverse spruit een naam moest geven, kwam Pingping uit de bus - "wijnfles" - omdat hij zo klein was. Pingping was zo klein bij zijn geboorte dat hij in de handpalm van één van zijn ouders paste. Het werd al snel duidelijk dat hij zeer traag groeide.
De dokters zagen al snel wat de oorzaak was: osteogenesis imperfecta, een zeldzame botziekte die hem verhinderde om een normale groei te ontwikkelen. In januari 2007 werd Pingping wereldberoemd. Zijn thuisland, de Chinese Autonome Regio van Binnen-Mongolië, was immers ook dat van Bao Xishun. Xishun was net erkend als 's werelds langste levende man door het Guinness Book of Records. En Pingping was ineens de kleinste levende persoon die nog kon wandelen: 73 centimeter (zie maar naar de foto voor het contrast).
Lang mocht de roem van Pingping niet duren: de fervente kettingroker overleed in Rome aan hartcomplicaties. Hij werd slechts 21.

Mark Linkous: Sparklehorse

Het moet op Pukkelpop in 1996 geweest zijn. Een van de eerste edities die ik meemaakte. Ik herinner mij het concert van Sparklehorse niet meer. Wat me wel voor de geest staat is een man die het podium opgestrompeld komt en zittend (in een rolstoel?) een concert geeft. Ik zit in de zon op het gras, net buiten de marquee en volg het gebeuren vanuit de verte maar let niet echt op.

Wat ik toen niet wist was dat zanger Mark Linkous net een eerste zelfmoordpoging achter de rug had: een overdosis waardoor hij in een coma sukkelde, en met zijn benen onder zijn lichaam 14 uur roerloos op de badkamervloer bleef liggen. Vandaar het gestrompel.

Het is pas later dat ik de sombere mooie liedjes met een hoekje eraf van Mark Linkous en Sparklehorse begin te appreciëren. Toen zijn tweede worp ‘Good Morning Spider’ uitkwam moet dat geweest zijn. De slome tederheid van “Maria’s little elbows”, het gemompelde “Pain birds”, het bijtende “Sick of goodbyes” of de ballade voor een verpleegstertje ‘Saint-Mary’. Ook de rauwe eersteling van Sparklehorse – even ademhalen – Vivadixiesubmarinetransmissionplot bleek me achteraf te bekoren. Die weirde cover, die afwisseling van goeie rechttoe rechtaan rock en intiemere momenten…

Achteraf volgden nog ‘It’s a wonderfull life’ waarvoor Linkous ging aankloppen bij Tom Waits, PJ Harvey en de onlangs overleden Vic Chesnutt en Dreamt for light years in the belly of a mountain”. Met “Dark night of the soul” zette hij samen met David Lynch een ambitieus multimediaplan op poten. Maar door allerlei juridisch gehakketak zal dat project misschien nooit verschijnen zoals eerst gepland.

De getormenteerde Mark Linkous heeft het nu dus toch voor elkaar gekregen: een kogel door zijn door migraine en door donkere gedachten geteisterde hoofd maakte een einde aan zijn getroebleerde leven. Sick of goodbyes?? ’t Zal moeten helaas.

Maria's Little Elbows:



Sick of goodbyes:

Bruce Graham : the man who built Chicago

De Amerikaanse architect Bruce Graham is op 84-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van Alzheimer. Graham werd in 1925 geboren in Bogotá en groeide op in Puerto Rico. Het was pas toen hij als beursstudent in Amerika arriveerde om er zijn universitaire studies aan te vatten dat hij voor het eerst een gebouw van meer dan 10 verdiepingen kon aanschouwen. Na zijn studies ging hij in Chicago aan de slag bij Skidmore, Owings & Merrill, het grootste architectenbureau van de Verenigde Staten. Daar groeide hij uit tot de man die de skyline van het wat ingedommelde Chicago compleet zou hertekenen en de stad ombouwde tot een toonbeeld van naoorlogs optimistisch vooruitgangsdenken en 20ste eeuwse architectuur.

Zijn eerste grote project was de Inland Steel Building, een iconisch gebouw in Chicago, dat werd afgewerkt in 1957. Daarna ontwierp hij het John Hancock Center dat vandaag de dag nog steeds het 5de grootste gebouw ter wereld is wanneer men haar antennes meetelt (457 m hoog). In 1973 werd zijn ontwerp voltooid waarmee Bruce Graham de geschiedenis zal ingaan : de Sears Tower. De gigantische wolkenkrabber op Wacker Drive was bij zijn voltooiing de grootste ter wereld. In de loop der jaren speelde het haasje over met het World Trade Center in New York waarbij ze mekaar de loef afstaken door steeds hogere antennes op de gebouwen te zetten. Echter sinds 11 september 2001 was het WTC niet bepaald concurrentie meer en ging het debat over wie de grootste was tussen de Sears Tower en de Petronas Towers in Singapore. Met zijn huidige antennes meegerekend bleef de Sears (die tegenwoordig trouwens de Willis Tower heet na een overname van het gebouw) met een totale hoogte van 527 m wel de grootste skyscraper tot eind vorig jaar het kolossale 828 m hoge Burj Khalifa in Dubai alle discussie sloot.

Na 1973 lag de politieke en businessélite van Chicago volledig aan Grahams lippen en aldus kon hij zijn plannen om de stad nog meer om te bouwen doorzetten. Tal van zijn ontwerpen voor wolkenkrabbers en andere stedenbouwkundige projecten werden in de loop van de volgende jaren in Chicago gerealiseerd. Hij trok ook de wijde wereld in en zou gebouwen gaan neerpoten in Hong Kong, Londen, Caïro en vele andere steden. In 1997 vertelde Bruce Graham in een interview: "When I was a child, my dream was to build cities. It grew into more than a fantasy."

Hieronder de meest monumentale wolkenkrabbers die Graham ontwierp, achtereenvolgens de Sears Tower en de John Hancock Center.

Mohammed Sayed Tantawi : De liberale Sheikh

Vrouwelijke besnijdenis is on-Islamitisch, vrouwen moeten aangesteld worden op topjobs in de overheid. Als de Frans overheid zegt dat het illegaal is om een hoofddoek te dragen in een staatsschool, dan is daar niks mis mee. Het zijn maar enkele van de uitgesproken meningen van wijlen Sheikh Mohammed Sayed Tantawi, de hoofdimam van de al-Azhar moskee en het hoofd van de al-Azhar universiteit.

Al-Azhar geldt als één van de belangrijkste religieuze autoriteiten van de Soennitische Islam. De moskee dateert van 971, de universiteit werd er in 988 naast gebouwd, wat het dus ineens ook één van de oudste universiteiten ter wereld van maakt. En als het hoofd van dit instituut iets zegt, wordt er naar geluisterd. Maar sinds de jaren '60 is al-Azhar in feite genationaliseerd en wordt de hoofdimam aangeduid door de president.

Tantawi, aangesteld door president Mubarrak, moest dus constant koorddansen tussen de regering en de conservatievere krachten van de moskee. Maar in de ogen van de radicalere Islam was Tantawi een gevaarlijke hervormer die de godsdienst alleen maar in gevaar bracht met zijn controversiële, liberale uitspraken. Een marionet van de regering, meer was hij niet volgens hen.

Vorig jaar nog verbood hij de niqab, de volledig bedekkende sluier, aan de universiteit, waarmee hij de woede van de Moslimbroeders op zich haalde. Die kregen het helemaal op hun heupen toen Tantawi handjes hing schudden met de Israëlitische president Shimon Peres.

Voor de radicalen was het dan ook een geschenk uit de hemel toen hij overleed aan een hartaanval in Riyadh, de hoofdstad van Saoedi-Arabië. De liberale Sheikh werd 81. Hij wordt begraven in Medina.

Kermit Tyler : "Don't worry about it"

Om 7:00 op zondag 7 december 1941 zat Kermit A. Tyler rustig aan zijn post op het radarinformatiecentrum op Oahu, Hawaii. Hij zat daar al van 4u 's morgens, een uurtje later zou zijn shift eindigen. Dan ineens kreeg hij telefoon vanuit een nabijgelegen radarstation. De soldaten van dienst vertelden Kermit dat er een gigantische blip op hun scherm was verschenen, die hun richting uitkwam. En dan sprak Kermit de woorden die hem onsterfelijk zouden maken: "Don't worry about it."

48 minuten later kreeg de marinebasis op Pearl Harbor de eerste golf te verduren van een massale aanval van het Japanse leger. In twee grote golven slaagden 353 vliegtuigen er in om vier slagschepen te kelderen, nog wat kleinere oorlogsschepen te beschadigen of naar de dieperik te sturen, 188 Amerikaanse vliegtuigen te vernietigen en 2.822 Amerikanen naar de andere wereld te helpen.

Kermit dacht dat de blip een groep van 6 B-17 bommenwerpers was, terug op weg naar de basis. Het bleek later om de eerste Japanse aanvalsgolf te gaan.

Hoewel hij later werd vrijgesproken - hij was op dat moment een invaller en had totaal geen training gekregen - bleef Pearl Harbor hem zijn hele leven achtervolgen. Velen namen het hem persoonlijk kwalijk en regelmatig kreeg hij nog kwade brieven in zijn bus. Moderne historici zijn eerder geneigd om te zeggen dat, zelfs al had hij een waarschuwing gegeven, het toch niet zoveel verschil zou gemaakt hebben. Kermit Tyler overleed op 23 januari, het nieuws werd nu pas bekend: hij werd 96.