Hussein-Ali Montazeri : Het enfant terrible van de Iraanse clerus

Groot-Ayatollah Hussein-Ali Montazeri was al twintig jaar lang een doorn in het oog van het Iraanse establishment. Ooit was het nochtans anders; Montazeri begon als leerling van Ayatollah Khomeini in Qom en was vanaf 1963 volop bezig met het ondermijnen van het dictatoriale gezag van de Sjah. Khomeini werd op een bepaald punt buitengezwierd door de Sjah, waardoor de leiding van het verzet in handen kwam van Montazeri. Die werd in 1974 gevangengezet, maar in 1978 liep hij alweer op vrije voeten rond, zodat hij zich kon ontpoppen als één van de leiders van de Iraanse revolutie.
In tegenstelling echter tot Khomeini hield Montazeri er nog vrij liberale ideeën op na. De beste regeringsvorm was volgens hem een democratische, waarin de Islamitische juristen zoals hijzelf fungeerden als adviseurs. Die adviseurs mochten de onafhankelijkheid van de regering niet in het gedrang brengen en moesten worden verkozen door het volk.
Al snel werd Montazeri de rechterhand en gedoodverfde opvolger van Khomeini. Vanaf 1980 gaf Khomeini meer en meer macht aan zijn vroegere leerling. Tegen 1983 hing er overal waar Khomeini ergens tegen de muur hing, er een kleiner portret van Montazeri naast. Khomeini wou Montazeri ook daadwerkelijk aanduiden als zijn opvolger, maar Montazeri had bezwaren. Hij zag de opvolger liever verkozen worden door de Assemblée van Experten in plaats van aangeduid door de Ayatollah. In 1985 gaf hij toe en werd hij aangeduid als Khomeini's politieke erfgenaam.
Maar vanaf 1987 liet Montazeri andere geluidjes horen. Hij begon Khomeini meer en meer tegen te spreken en kritiek te leveren op zijn schendingen van de mensenrechten. In 1989 kwam dan de grote breuk met Khomeini. Die zette hem af en isoleerde hem bijna volledig. Khomeini overleed in juni van dat jaar en werd opgevolgd door Khamenei. Die had, vergeleken met Montazeri, maar een middelrang in de theocratische hiërarchie van Iran, iets wat de nieuwe Grote Leider hem nooit echt vergeven heeft. Montazeri werd onder huisarrest geplaatst. Ondertussen had de dissidente grijsaard echter al zo'n steun onder het volk en zelfs de leidende clerus, dat hij in 2003 terug op vrije voeten was.
In 2007 richtte Montazeri zijn pijlen op president Ahmadinejad, op wiens economische en nucleaire politiek hij scherpe kritiek uitte. Volgens hem kon men een land niet leiden op basis van slogans alleen. Bij de rellen rond de controversiële uitslag van de verkiezingen in 2009 schaarde hij zich achter de verslagen Mousavi en zat achter de schermen duchtig mee te helpen met het ondermijnen van Ahmadinejad.
Montazeri stierf aan hartfalen in zijn slaap. Hij werd 87. Zijn begrafenis smeet nog wat olie op het vuur van de rellen. Montazeri werd begraven in het schrijn van Hazrate Masoumeh, één van de meest vereerde vrouwelijke heiligen van de Sji'itische Islam. De rellen zijn nog steeds niet afgelopen en het ziet er zelfs naar uit dat het serieus aan het escaleren is in Iran. Zo kan Montazeri misschien nog verantwoordelijk worden voor twee Iraanse revoluties.

Om u een idee te geven van wat Montazeri betekende, hier nog beelden van de zijn begrafenis op 21 december, die als snel omsloeg in een massale protestbeweging tegen de regering: