Captain Beefheart : the strangest album ever sold

De Amerikaanse zanger-saxofonist en cultfiguur Captain Beefheart is op 69-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van multiple sclerose. Geboren als Don Van Vliet, zoon van eigenaars van een tankstation, en opgegroeid in een buitenwijk van Los Angeles, leerde hij op school zijn medescholier Frank Zappa kennen. Beiden hadden een passie voor rhythm & blues en ze raakten bevriend. Zappa was degene die voor Van Vliet de stage name Captain Beefheart bedacht. In latere jaren zou Captain Beefheart ook meespelen op enkele platen van Frank Zappa & The Mothers of Invention. Met zijn begeleidingsband The Magic Band bracht 'The Captain' in 1967 zijn debuutplaat Safe As Milk uit. Zijn muziek bouwde verder op blues en jazz maar gaf er een chaotische, avantgardistische en vlakweg dissonante wending aan. Zijn teksten behoren tot de meest surrealistische lyriek uit de hele popgeschiedenis. Toen zijn platenlabel hoorde hoe onbeluisterbaar het afgewerkte album was, zette het The Captain meteen aan de deur, het zou de eerste keer in een lange reeks zijn dat hij op zoek mocht naar een nieuwe platenfirma. Ook met zijn muzikanten had hij steeds een gespannen verhouding. The Magic Band veranderde in de loop der jaren dan ook ontelbare keren van samenstelling.

Zijn magnum opus is zonder twijfel Trout Mask Replica (1969). De coverhoes van de plaat (foto rechts) -waar The Captain op prijkt als een kruising tussen een goochelaar en Admiral Ackbar- laat al aanvoelen dat we hier met een surrealistisch hoogstandje te maken hebben. Niet voor niets staat de plaat ook wel bekend als 'the strangest album ever sold'. Deze dubbelelpee bestaande uit 28 nummers zou hij in éénenkele sessie van 8 uur geschreven hebben aan de piano, een instrument dat hij niet eens kon spelen. De opnamesessies van Trout Mask Replica zijn ronduit legendarisch, men zou er hele boeken over kunnen schrijven. The Captain sloot zijn muzikanten gedurende 8 maanden op in een klein huurhuis waar ze niet uit mochten en elke dag gedurende 14 uur of meer moesten repeteren. Als een ware dictator ging hij tekeer tegenover zijn bandleden waarbij hij er soms één uitpikte die hij dagen aan een stuk liep uit te schelden tot ze waren verworden tot een huilend brokje ellende. Ze hadden bijna geen geld, moesten maanden aan een stuk overleven met één blikje bonen per dag en zagen er na verloop van tijd allemaal uit als kadavers. Ook gebruikte The Captain hypnose om hen zover te krijgen dat ze de muziek exact brachten zoals ze in zijn hoofd had geklonken. Het had veel weg van een commune met Captain Beefheart als de secteleider met een hoge Charles Manson-factor.

Uiteindelijk kreeg The Captain dan toch onderdak bij een groot platenlabel toen hij tekende bij Virgin waarop hij zijn laatste 5 platen uitbracht. Voor vele van zijn rabiate fans was hij op deze platen al te 'conventioneel' geworden. Ondertussen was hij al enige tijd vrij intens bezig met schilderen. Begin jaren '80 raadde zijn galeriehouder Michael Werner hem ten stelligste aan om te stoppen met muziek maken indien hij als beeldend kunstenaar 'serieus' wou worden genomen, anders zou hij steeds als een muzikant die ook nog wat schildert geboekstaafd blijven. En The Captain volgde die raad blindelings op. Of hoe er in de meest non-conformistische l'art-pour-l'art bohémien toch een naar erkenning en waardering hunkerende bourgeois kan schuilgaan. Zijn afscheid van de muziek was definitief. Ice Cream For Crow (1982) was zijn laatste album. Met zijn schilderwerk scheerde hij nooit echt hoge toppen zodat het angstbeeld van Werner toch bewaarheid werd en Captain Beefheart vooral met zijn muziek de eeuwigheid zal ingaan.

Captain Beefheart is een figuur die ook na zijn dood ontzettend tegengestelde meningen blijft oproepen. Voor de enen is hij een opgehypete LSD-junkie die atonale zever brengt, voor de anderen is hij één van de grootste genieën uit de naoorlogse muziekgeschiedenis. In ieder geval valt zijn invloed op generaties latere muzikanten en groepen bijna niet te overschatten, vooral in de punk en de new wave, maar ook vele hedendaagse alternatieve rockgroepen blijven door hem geïnspireerd geraken.

Hieronder het nummer Ella Guru, één van de meer toegankelijke nummers uit Trout Mask Replica.